Większość rodziców i opiekunów zna ten schemat – chcemy, by dziecko coś zrobiło, wyrażamy swoją prośbę, powtarzamy ją kilkukrotnie, gdy dziecko nie reaguje, w końcu uciekamy się do gróźb i kar („jak tu zaraz nie posprzątasz, koniec z bajkami!”); dziecko się złości albo płacze, a my jesteśmy zmęczeni i sfrustrowani. Czy inna rozmowa z dzieckiem jest możliwa?
Dlaczego dziecko się „nie słucha”?
„Niesłuchanie się” może mieć różne przyczyny, ale rzadko jest to złośliwość – zazwyczaj dziecko ma po prostu inną potrzebę niż rodzic w danej sytuacji. Rodzic chce, by dziecko skończyło obiad, dziecko nie jest już głodne; rodzic chce wracać do domu, dziecko chce się dalej bawić. Frustrujące dla opiekunów sytuacje „niesłuchania” wynikają zazwyczaj z tego, że ani rodzic, ani dziecko nie komunikują jasno swoich potrzeb.
Żeby nauczyć dziecko skutecznej komunikacji, sam/a musisz umieć ją stosować!
Czym jest skuteczna komunikacja? To rozmowa bez agresji, która bierze pod uwagę potrzeby i emocje obu stron. Nie jest to oczywiście proste, zwłaszcza jeśli nie jesteśmy do tego przyzwyczajeni – jeżeli w Twoim domu komunikowano się krzykiem i groźbami, może być Ci trudno uciec od tego schematu ze swoim dzieckiem. Rodzic, któremu zależy na budowaniu dobrych wzorców komunikacji z dzieckiem, powinien zainteresować się tematem – warto sięgnąć po poradniki autorstwa psychologów dziecięcych i ekspertów od wychowania, ale przede wszystkim – skupić się na budowaniu relacji. Dziecko, które czuje, że rodzicowi na nim zależy, jest bardziej skłonne do wykonywania jego poleceń.
Proste techniki usprawniające komunikację z dzieckiem, od których warto zacząć
- Słuchanie to podstawa – zadaj sobie pytanie: chcesz, by Twoje dziecko na polecenia reagowało jak automat, czy by czuło się rozumiane? Jeżeli dziecko ma się słuchać Ciebie, Ty najpierw musisz usłyszeć je – jego potrzeby i uczucia. Małe dzieci mogą mieć problem z nazwaniem tego, co przeżywają – spróbuj im pomóc (na przykład mówiąc: „musi ci być smutno, że musimy już iść”).
- Pokaż, jak w cywilizowany sposób rozwiązywać konflikty – dyskusja nie musi oznaczać kłótni z krzykiem i trzaskaniem drzwiami. Rozwiązywanie konfliktów bez agresji to ważna umiejętność również w dorosłym życiu. A że dzieci najlepiej uczą się przez obserwację – swoim zachowaniem pokaż mu, jak to robić. „Rozumiem, co mówisz, ale mam inne zdanie na ten temat”; „Słyszę, że jesteś zły, ale wolę żebyś mi to powiedział, zamiast krzyczeć” to przykładowe zdania, które pomogą Twojemu dziecku nauczyć się, że różnica zdań nie musi oznaczać wojny.
- Pozwól dzieciom na współpracę w stawianiu granic – każde dziecko potrzebuje granic, ale tylko tych wyznaczonych jasno, konsekwentnie oraz nie ograniczających jego indywidualności. Zaangażuj dziecko w proces ustalania zasad panujących w domu – jeśli jesteś zmęczony/a ciągłym przypominaniem, że ma po sobie sprzątać, zapytaj je o propozycje rozwiązania tego problemu
- Ucz szacunku poprzez okazywanie szacunku – przewracanie oczami, sarkazm, wyśmiewanie niszczą empatyczną komunikację. Poszanowanie dziecka jako osoby jest niezbędne w procesie nauki komunikacji; dziecko, które czuje się szanowane, samo będzie traktowało innych z szacunkiem.
Komunikacja to proces
Ilość zadań, które stoją przed rodzicami, może się wydawać przytłaczająca. Dlatego wiedząc, nad czym chcemy pracować w relacji z dzieckiem, warto dać sobie samemu czas i przestrzeń na popełnianie błędów. Skupmy się na jednej rzeczy, którą chcemy zmienić w naszym mówieniu do dzieci, zobaczmy, jak dziecko reaguje na te zmiany, i małymi kroczkami wprowadzajmy kolejne. Nauka empatycznej komunikacji to proces wymagający czasu zarówno ze strony rodzica, jak i dziecka – ale w efekcie wzmacnia więź i uszczęśliwia oboje. Warto pamiętać również o środkach wsparcia. Trening komunikacji lub terapia systemowa dla dzieci mogą przeprowadzone w poradni psychologa dziecięcego mogą poprawić funkcjonowanie całej Waszej rodziny.
